Nawoord

Men heeft mij als bisschop van Hasselt gevraagd een nawoord te schrijven bij de  dialoog die door  Dr. J. Késenne en Prof. em. Dr. M. Moors gevoerd werd naar aanleiding van de Virga Jesse-feesten en het daarmee verbonden thema van de hoop. Ik wil beide filosofen van harte danken voor hun bijdragen, die ik overigens met grote interesse heb gelezen. Gedachten zetten tot denken aan en verrijken daarom altijd het eigen inzicht en aanvoelen. We leven in een geseculariseerde wereld en daarom is het niet meer dan normaal dat een religieuze gebeurtenis als die van de Virga Jesse-ommegang, die ook nog zoveel te maken heeft met de geschiedenis, cultuur en overleveringen van de stad Hasselt, bij gelovigen en ongelovigen – en bij de velen ertussenin –vragen oproepen naar zin en duiding van dit gebeuren. Dit geschiedt natuurlijk door verkondiging en catechese vanwege de kerk. Maar we beseffen maar al te goed dat dit in een seculiere maatschappij niet voldoende is. De setting in onze moderne samenleving vraagt om een open en serene dialoog waarin de vruchten van verschillende wetenschappen verwerkt worden. Welke discipline is daarvoor beter geschikt dan die van de filosofie!

Ik acht het al een teken van hoop dat de Virga Jesse-feesten ertoe hebben geleid dat deze dialoog tussen filosofen tot stand is gekomen, meer nog: ik hoop dat deze dialoog geen eenmalig evenement is, maar het begin van een voortgaand gesprek. Het welzijn van onze maatschappij is er mee gemoeid. Zonder respectvolle uitwisseling van zienswijzen, overtuigingen, maar ook van onderhuidse angsten en uitgesproken zorgen, is het gevaar meer dan groot dat we vast blijven zitten in vooroordelen, misverstanden en achterdocht. De tijd is gelukkig voorbij dat gelovigen en ongelovigen als machtsblokken met soms geslepen messen tegenover elkaar stonden, moge deze tijd nooit terugkomen!

Ik wil enkele gedachten uit de dialoog oppikken enkel met de vraag er verder over door te denken. Het eerste geldt de fameuze dood van God. Hij is niet overal dood en het zijn ook niet enkel de weinig ontwikkelden die Hem als levend ervaren. Welke God is eigenlijk doodverklaard, en in welke God of Godheid geloven nog zovelen in onze wereld? Er werd ook gesproken over de angst voor religieus radicalisme. Terecht, maar radicaal geloof is nog geen radicalisme. Ik herinner hier uitdrukkelijk aan de waarschuwing van J. Ratzinger: er is een pathologie van de religie, zoals er ook een pathologie is van de rede. Moeten we daar niet meer over in gesprek gaan en daarbij, net als in de humanistic psychology, uitgaan van de gezonde mens in plaats van de pathologische? In beide bijdragen werd ook gesproken over de bemiddeling van zin, geloof en hoop. Ook hier zou ik vragen samen verder door te denken. Het zoekende subject is geen eenzame monade of autarkisch eiland. Het subject vindt zin opgenomen in de kosmos, de geschiedenis en de intersubjectiviteit. Hij vindt zin omdat hem vandaar zin wordt aangereikt of bemiddeld. Of ‘Les petites bontés’ of de voorstelling in een gammele poppenkast wel zo klein of gammel zijn, moet nog eens kritisch doordacht worden indien door beide een ‘disclosure’ van zin, vertrouwen, hoop en liefde (met of zonder hoofdletter) mogelijk wordt gemaakt.  ‘The suspension of disbelief’ kan ook een suspension of belief’ worden. Het zou al een hele stap voor ons allen zijn, wanneer we elkaar duidelijk konden maken waarom we dezelfde gegevens zo anders interpreteren. Een discussie over de relatie brain en mind zou hierbij wellicht ook een hulp zijn.

Maar het is niet de taak van een bisschop om een dialoog tussen filosofen te sturen. Maar ook een bisschop denkt mee en mag op een parcours van denken wijzen. Maar mijn belangrijkste taak is nu u allen uit te nodigen om met een open geest naar de Virga Jesse-feesten te komen en ieder op eigen wijze een ‘disclosure’ mee te maken  die ons samen met vertrouwen, hoop en liefde verder doet gaan in onze gemeenschappelijke geschiedenis.

Patrick Hoogmartens

Bisschop van Hasselt